Standart, İngilizcede (standard) norm, ölçü, ölçüt, kalite, sancak, bayrak, seviye, model, ayar, miyâr, sembol, dik destek, payanda anlamında… Türkçemizde, bilindik mânâda, standart; bir ürünün imalatı, bir sürecin yönetilmesi, bir hizmetin sağlanması veya malzemelerin tedârik edilmesi vb. şeyi yapmak için kararlaştırılan ortak yol; kuruluşlar tarafından üstlenilen ve müşterileri tarafından kullanılan etkinliklerin adı… Standartlara uygun olan denilince, muhtelif ve belirli özellikleri bünyesinde barındıran ve genel ölçütlere, kurallara ve genel beğeniye uygun olan anlaşılır… Standart sözcüğünü sadece eşya ile sınırlandırmak, standart kavramına ters bir durum… Standartların nasıl geliştirilip korunacağıyla ilgili bir standart bile mevcut… Önemli olan standardın, kalite ve liyâkat (layık olma, yaraşma, yaraşırlık, uygunluk; yeterlilik, yetenek) ile bütünleşmesi… Liyâkat olmazsa, kazanmaya müstahak olunmaz… Liyâkat mı, tavassut (yardım amacıyla araya girme, aracılık etme, ara bulma, aracılık) mu?Liyâkat ile standart, norm, ehliyet, maharet, donanım söz konusu olur… Medenî toplumlarda bireylerin davranışlarında aranan standart… Eğitimde standart… Düşünebileceğimiz her sektörde ve hizmette ihtiyaç duyduğumuz kalite, standart… Etik değerler ve kurallar ile tezyin edilmiş standartlar…
Dünya Standartlar Gününde (14 Ekim), Dünya Tüketiciler Gününde (15 Mart) ve Sözlük Gününde (16 Ekim –Dictionary Day) öncelikle beyinlerimizi, gönüllerimizi, davranışlarımızı evrensel ölçütte standartlara kavuşturmamız gerektiğini anlayalım, bu uğurda gereken çabayı sürdürülebilir bir şekilde devam ettirme anlayışı etkinliklerini yaygınlaştırılalım; anlamını bilsek de sözlük kullanmanın bilgi edinmede referans standardı olduğunu vurgulayalım… Standartlar, konunun uzmanı olan ve temsil ettikleri kurumların ihtiyaçlarını bilen, imâlâtçı, satıcı, alıcı, meslek birliklerinin, kullanıcı ve düzenleyici insanların bilgi birikimidir. Standartlar geliştirilir… Standartlar, hayatımızın daha iyi olması ve işimizin daha iyi yapılması yollarıdır. Standartlar, yenilikçiliği harekete geçiren, verimi arttıran araçlardır. Standartlar sayesinde kurumlar daha başarılı olurlar; insanlar daha güvenli ve daha sağlıklı hayat sürerler… Standartlar, ticareti kolaylaştırır… Tasarruf ve verim olur… Tüketici korunur… Türk Standartları Enstitüsü (TSE[1]) ve International Organization for Standardization (ISO) [1] marifetiyle, ürünler, fertler ve kurumlar standarda kavuşur… Meselâ, daha verimli çalışmaları ve ürün hatalarının düşürülmesini sağlayacak ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi… Çevresel etkileri, atık oranını düşürecek ve daha sürdürülebilir olacak ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi… İşyerinde kazaların azaltılmasına yardım edecek ISO 45001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi… Önemli bilgileri güvende tutmaya yardım edecek ISO/IEC 27001 Bilgi Güvenliği Yönetim Sistemi… Bir ev inşaatında yardımcı olacak Yapı Sektörü Belgelendirme ve Test Hizmetleri… Enerji tüketimini düşürmeye yardım edecek ISO 50001 Enerji Yönetim Sistemleri… Gıdaların korunmasına yardım edecek ISO 22000 Gıda Güvenliği Yönetim Sistemi… Banka ve kredi kartlarının ATM’lere uymasını ve dünyanın her yerinde kullanılabilmesini sağlayan standartlar… Standardın gerekliliğini zihinlerimize nakşeden bir anekdot: “Amerika’da master yaptığım yıllarda, çalıştığım üniversitenin yemek salonu açık büfe şeklindeydi. Herkes dilediği yemekten istediği kadar alabiliyordu. Yemekhanenin kapısında; ‘Take what you need. Eat what you take’ (Yiyeceğin kadar al, ne aldıysan ye) diye yazmakta idi. Bir gün aynı masada yemek yediğimiz Çinli bir arkadaşı, tabağında kalan son pirinç tanesini almaya çalışırken görünce dayanamadım; denemek için dedim ki: ‘Bir pirinç tanesi için neden bu kadar uğraşıyorsun? Bırak tabakta kalsın.’ Çinli arkadaşın verdiği cevap çok düşündürücüydü: ‘Her Çinli bir pirinç tanesi israf etse, Çin nüfusu ile çarp bakalım, kaç ton pirinç yapar? Biz kalabalık bir ülkeyiz, israf etme lüksümüz yoktur.’ dedi. Yine denemek için dedim ki: ‘Şu anda Çin’de değil Amerika’dasın. Tabağında bırakacağın pirinç tanesi Çin’i değil, Amerika’yı zarara uğratacaktır?’ Bu sözlerim karşısında güldü ve şöyle dedi: ‘Yaşadığım ülke olan Amerika’yı bu şekilde zarara uğratmak onurlu bir davranış olmaz.’ Çinli arkadaşı bu onurlu davranışından dolayı tebrik ettim ve düşüncesini paylaştığımı söyledim. İslâm dininin bu konudaki; ‘Yiyiniz içiniz, fakat israf etmeyiniz. Çünkü Allah israf edenleri sevmez.’ (Â’raf Sûresi, 31) buyruğunu açıkladım. Çok hoşuna gitti. Tam o sırada, Ürdünlü Müslüman bir arkadaş tabağındaki yemek artıklarını çöp sepetine boşalttı. Bunu gören Çinli arkadaş Ürdünlüyü göstererek: ‘O Müslüman değil mi?’ dedi. O kadar üzüldüm ki, ne diyeceğimi bilemedim.” (Prof. Dr. Saffet Solak)… Mesele standart dışı yaşamamak… “Hayatı müsvedde yaşamayın, temize çekmeye fırsatınız olmayabilir.” (Necip Fazıl KISAKÜREK)… Karanlıkta dahi farklı olmamak ve aynı standart davranışları sergileyebilmek, yaşayabilmek önemli…
Düşünmemiz gereken bir gerçek: “Dünya Nüfusunun: %1’i Dünyayı yönetir. %4’ü %1’in koruyucusu ve kuklasıdır. %90’ı uykudadır. %5 ne olduğunu bilir ve 90’ı uyandırmak ister ve o %1, %5’in 90’ı uyandırmasını istemez. Bunun için de % 4’ü kullanır” (Dolares Eilene Taylor Cannon –15.04.1931 – 18.10.2014 Terapist, hipnotist, yayıncı, yazar)… Böylesi bir dünyada standartları yakalamak ve sürdürülebilir hâle getirebilmek, herhalde ipte cambazlık yapmaya eşdeğer bir durum… Bir misâl: Bosna-Hersek’te yapılan katliamı, insanlık dramını görmeyen, görmek istemeyen Batı’nın çifte standartlı davranışı… Kutsallık zırhı adı altında kolaycı ve ucuz yaklaşım ile standarda ulaşılamaz… Eylemsel dua dediğimiz çalışma-gayret ile hakkı gözeterek, inandığımız gibi yaşayarak, tefekkür ederek, gündüzleri ihya edelim ki geceler kadir-berat-miraç-regaib olsun… Gündüzleri hakkı kaim kılmak için yaşamadan, mazlumun hakkını gözetmeden, açın halini anlamadan, iftar sofralarını açlara-muhtaçlara sunmadan, geceleri kutsamaya çalışmak; standart dışı ritüellerden/ayinlerden ibarettir… Kunduracının önüne çiftçinin âletini, köpeğin önüne samanı, eşeğin önüne kemiği koymak ise standart sapması… Tilkinin kümese bekçi yapılması, standart sapması… Bu sapma, Matematiksel bir kavram olan standart sapma[3] değil!
“Bir duruşu olmalı insanın; bir bakışı, bir anlayışı, bir aşkı, bir davası olmalı.” (Cemil Meriç)… Standardımız: Kişiden kişiye değişmeyen, kişi ya da kişiler üzerine bina edilmeyen doğru ve hak üzerine inşa edilen Hak buyruğuna koşulsuz bağlantılı fikre gönül-can verme ve uğrunda Hak yolunda malıyla, canıyla kayıtsız şartsız pazarlıksız beklentisiz mücadele etme… İyiliğe davet ve kötülüğü men etme buyruğuna tabi olarak iyinin, güzelin, doğrunun ve faydalı olanın yeryüzüne hâkim olması için hedefe kitlenme… Millî olma ve millî hareket etme… “İyi müslüman caminin içinde değil, dışında belli olur. Ticaret var, para var, pul var, kasa var, rekâbet var; sen böyle bir ortamda nasılsın? Caminin içinde herkes mübârek, orada iş kolay… Dışarıda nasılsın?” (Nurettin Topçu)… Selam, sevgi ve saygılarımla.
[2] https://www.iso.org/home.html
[3] Standart sapma, genellikle ekonomik ve finansal işlemlerde kullanılmakta… Belli bir seri sayı için standart sapma değerini bilmek ve bu kavramı anlamak demek; bir ortalama etrafında bu serinin ne kadar yayılım gösterdiğini anlamak demek… Herhangi bir serideki değişken ve ortalama değer arasındaki fark… İstatistik ve olasılık gibi farklı alanlarda kullanılan ve değişken veri değerlerine ait yayılımı özetlemek için kullanılan bir ölçüt… Standart sapma varyansın (veri setinde bulunan ortalama değerin çevresindeki dağılımı ölçmek amacıyla kullanılan bir sistem) karekökü…
Zafer NEFER, 24.04.2022 19.43, Kütahya
