Cumhuriyetimizin 99’uncu yıldönümü geride kalırken, 100’üncü yıla büyük hedefler ve büyük beklentilerle giriliyor. Gazete Kırküç ise Cumhuriyet’in ilk yüzyılında Kütahya’ya damga vuran isimleri araştırdı.
Kütahya, bilinen tarihi içinde Hitit, Frig, Roma, Bizans, Selçuklu, Germiyanoğulları ve Osmanlı Dönemi uygarlıklarıyla Türkiye Cumhuriyeti’ne ulaştı. Şehzadeler şehri, çininin ve termalin başkenti, kültür ve sanatın kadim kenti, kuruluşun ve kurtuluşun şehri Kütahya’da birçok alanda iz bırakan isimler yer alırken, bu isimler yaptıkları işlerle şehre adeta yön verdi.
ONLARCA İSİM VAR
- Cumhuriyet’in ilk yüzyılında Kütahya’ya değer katan isimler arasında ilk sırada Büyük Önder Mustafa Kemal Atatürk yer alırken, Adnan Menderes, Orgeneral Asım Gündüz, Suların Ressamı Ahmet Yakupoğlu, Hisarlı Ahmet, Ahmet Uluçay gibi birçok isimde yer alıyor. Kütahya Belediyesi Eski Başkanı Süleyman Canan, DPÜ Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Esra Sarıkoyuncu Değerli, Kütahya İlinden Yetişenler Derneği Başkanı Süleyman Çankaya, Gazete Kırküç köşe yazarları Remzi Günay ve Yusuf Koç’unda büyük destekleri ile hazırlanan Kütahya’nın 100 yılına damga vuran isimlerden bazıları ise şöyle;
MUSTAFA KEMAL ATATÜRK
Türkiye Cumhuriyetinin kurucusu Büyük Önder Mustafa Kemal Atatürk, tüm Dünya’ya olduğu gibi Kütahya tarihinin de en önemli ismi… Kurtuluş Savaşı’nın en büyük muharebelerinden olan Büyük Taarruz; 26 Ağustos1922’de Kocatepe’de başlamış, 30 Ağustos’ta Zafertepeçalköy’de Büyük Komutan Gazi Mustafa Kemal’in Başkumandan Meydan Muharebesini kazanması ile Türkiye Cumhuriyetinin temeli Kütahya’da atılmıştır. Dumlupınar’da Ordular İlk Hedefiniz Akdeniz’dir. İleri..! emri ile düşman bu topraklardan çıkarılmıştır.
ADNAN MENDERES
Demokrat Partiyi kuran Adnan Menderes, DP’nin ilk sınavı olan 1946 seçimlerinde Kütahya milletvekili seçildi. Siyasi hayatındaki önemli dönüm noktalarını Kütahya’da yaşayan eski başbakan Menderes, çok partili dönemdeki siyasi hayatına ilk olarak Kütahya ile başlamış, maalesef siyasi hayatı da 27 Mayıs 1960’da Kütahya’da sona ermiştir. Kütahya’da Azot Sanayi, Şeker Fabrikası, Garp Linyit İşletmesi gibi birçok önemli sanayi kuruluşuna imzasını atmış ve halen bu kuruluşlar ilin en önemli fabrikaları arasında yer almaktadırlar.
AHMET YAKUPOĞLU
Ahmet Yakupoğlu, tablolarını, kütüphanesini ve Kütahya’nın Maltepe semtindeki evini Dumlupınar Üniversitesi’ne bağışladı. ‘Yaşayan En Büyük Türk Minyatür Ustası’ ünvanı ile anılan Ahmet Yakupoğlu, ressam, müzehhip, ve neyzendir. Çok fazla sergi açmamış, evinin sergi olduğunu söylemiştir. Tevazusu, bilge kişiliği, şan ve şöhrete önem vermeyen bir mizacı olan Ahmet Yakupoğlu sabrı ve azmi ile Kütahya’nın adını kültür ve sanatta duyurmayı sağlamış, halkın içinde bir gönül adamı olarak yaşamış, Kütahya’nın ‘Ahmet Abi’si ve ‘Ressam Ahmet’i olarak kendisini Kütahya’ya adamıştır.
ORGENERAL ASIM GÜNDÜZ
12.04.1880 tarihinde Kütahya’da doğmuş olan Asım Gündüz, Cumhuriyet döneminde Genelkurmay Başkanlığının kurulması ve bu göreve Mareşal Fevzi Çakmak’ın getirilmesiyle beraber Genelkurmay İkinci Başkanlığına atanan Asım Paşa, emekli olduğu 1946 yılına kadar bu görevde kalmıştır. 1938’de Hatay’ın Türkiye’ye katılması için Antakya’da Fransızlarla yapılan görüşmelerde Türk Askeri Heyetinin başkanlığını yapmıştır.1946 ve 1950 seçimlerinde CHP Kütahya Milletvekili oldu.
ABDURRAHMAN KARAA
1963 yılında Adalet Partisi’nden Kütahya belediye reisi oldu. Üç dönem üst üste seçildi. 1977 yılında istifa ederek ayrıldı. Kütahya Porselen Fabrikası’nın kurulmasına öncülük etti, Yönetim Kurulu Başkanlığını 1983’e kadar sürdürdü. 1983’te Milliyetçi Demokrasi Partisi’nden 17.dönem Milletvekili seçildi ve partinin genel sekreterliği görevini yürüttü. Kütahya’daki birçok eserde katkısı vardır. Kütahya’nın sembolü çini vazo, döner gazino, Kütahya Ilıcaları’nın ıslahı gibi projelere imza attı.
GÜRAL AİLESİ
Ali Güral, 1915-1985 yıllarında yaşamış, ülkesine yaşadığı süre içerisinde en iyi şekilde hizmet etmiş Kütahyalı bir iş adamı. Adı, hem Kütahya hem de ülkemizdeki sanayinin gelişmesinde ilk kuruluşlarla anılır. Birçok yeni kuruluşun öncüsü olmuş ve Türkiye´nin en büyük porselen üreticisi olarak haklı bir üne kavuşmuştur. Son dönemde Ali Güral’ın oğulları Rıza Güral, Nafi Güral ve İsmet Güral ailelerinin yatırımlarını artırarak Kütahya’da binlerce kişiye istihdam sağlamış ve halende devam etmektedir.
99 yaşını kutlarken ikinci yüzyılına ilerlediğimiz Cumhuriyet Tarihi’nde Kütahya’ya damgasını vuran isimleri sizler için belirledik.
‘ÖNEMLİ OLAN İSİMLERİN MİRASLARINI KORUMAK’
Kütahya tarihinin en önemli hadisesinin Dumlupınar Medyan Muharebesini kazanmamız olduğunu belirten Kütahya Belediyesi Eski Başkanı Süleyman Canan, Zaferin ardından kuruluş ve kurtuluşun topraklarından gelip geçen birçok insanımız olduğunu belirtti. Belediye başkanlarından tutun da sivil toplum kuruluşlarının önderlerine, birçok ismin Kütahya’nın ağırlığı nispetinde bu yüzyıla damga vurduğuna değinen Canan, “Birkaç isim vermek gerekirse Mareşal Mustafa Kemal Atatürk’e cumhuriyetin ilk yıllarında yardımcı olmuş isimler var; Mesela Orgeneral Asım Gündüz var” dedi. Kütahya’nın en büyük özelliklerinden birisi rahmetli Adnan Menderes’in 1950 seçimlerinde milletvekili çıkarmış olması olduğunu belirten Canan, Menderes’in Başbakanlık döneminde Kütahya’da büyük yatırımlara imza attığını dile getirdi. “Bunlardan biri olarak Azot Fabrikasını söyleyebiliriz” ifadelerini kullanan Canan, önemli olanın bir şehirde simler ortaya çıkarmak olmadığını vurguladı. Canan, “Biz o isimlerden sonra onlarında bıraktığı mirasların üzerine ne ekledik ne koyduk bunun muhasebesini yapabilirsek Kütahya için hayırlı olur” dedi.
‘BU LİSTEDE MUHAKKAK OLMALI’
Ahmet Yakupoğlu’nun dünya çapında da çok ünlü bir ressam olduğunu açıklayan Prof.Dr. Esra Sarıkoyuncu Değerli, Yakupoğlu’nun bu listede muhakkak olması gereken bir isim olduğunu vurguladı. Sarıkoyuncu Değerli, “Allah rahmet eylesin Yakupoğlu, gerçek bir sanatçıydı” dedi. Adnan Menderes’in ilk milletvekili olduğun da tevkif edildiği yerin Kütahya olduğunu ifade eden Sarıkoyuncu Değerli, Menderes’in siyasi tarihinde Kütahya’nın bir dönüm noktası olduğunu belirtti.
70 BİN DÖNÜMÜ AĞAÇLANDIRDI
Haberimize derin bir arşiv çalışmasıyla katkı veren Kütahya İlinden Yetişenler Derneği Başkanı Süleyman Çankaya, onlarca isim sıraladı. 70’li yıllarda Kütahya’da ağaçlandırma müdürlüğü görevi yapan Hasan Doğan Eren’in katkılarına dikkat çeken Çankaya, aynı zaman Ziraat Mühendisi olan Hasan Doğan Eren’in Kütahya’dan 70 bin dönüm alanın ağaçlandırdığını açıkladı. Çankaya, “ondan önceki yıllara ait fotoğraflara bakıyorum da Sultanbağı Deresi, Hıdırlık, Böcü Deresi keldi. Eren’in diktiği ağaçlar sayesinde Kütahya yemyeşil” dedi. Çankaya, Kütahya Eski Valisi Şükrü Kocatepe’nin şehirde 20’den fazla lise yaptırarak büyük bir iz bıraktığına da değindi.
Çankaya, “Abdurahman Karaa, Adnan Menderes, Hisarlı Ahmet, Ahmet Uluçay, Asım Alkış, Asım Gündüz, Bekir Avlupınar, Cemile Gül, Gülten Dayıoğlu, Mehmet Dumlu, Mustafa Kalyon, Sıtkı Olçar” gibi onlarca isim daha sıraladı.
‘KÜTAHYA’NIN ANKARA’DA ÇALINACAK KAPISI’
Listeye çok sayıda isimle katkı sağlayan Köşe Yazarı Remzi Günay, Kütahya’dan milletvekili seçilen Adnan Menderes’in döneminde yapılan yatırımlar ve o dönemde üretime başlayan Azot Fabrikası, Şeker Fabrikası gibi fabrikalara dikkat çekti. Belediye Meydanı, Çini Vazo ve Döner Gazino’nun da Kütahya Belediyesi Eski Başkanı Abdurrahman Karaa döneminde yapıldığını ifade eden Remzi Günay, Halil İbrahim Özkaraca döneminde Atakent’in inşaa edildiğini hatırlattı. Uzun yıllardır yapılamayan alt yapı hizmetinin Kütahya Belediyesi Eski Başkanı Oral Kiper döneminde yapıldığını belirten Günay, “Herkes tarafından sevilen sayılan saygı duyulan TBMM Başkanlık Divanı Kâtip Üyeliği de yapan Eski Milletvekili Ahmet Derin’in Ankara’da Kütahya’nın çalınacak kapısı olduğunu vurguladı.
‘O AĞAÇLARDA KÜTAHYALI HALA SERİNLER’
Siyaset üstü bir isim olarak Ahmet Yakupoğlu’nu gösteren Günay, “Bence Kütahya’ya değer en katan en büyük insanların başında gelir. Kütahyalıların tabiriyle Kütahya’nın Ahmet abisi ressam abisi olan mütevazı bir adamdır. Sokakta görseniz Kütahya’nın uluslararası ressamı diyemezsiniz. Yani o kadar mütevazı ve halkın içinde bir insan. Sadece ressamlık tarafıyla anamayız. Hat ustası, neyzen, minyatürist ve büyük bir çevrecidir” dedi. Yakupoğlu’nun Acem Dağı’nda 40 dönümden fazla alanın ormanlaşmasını sağladığına dikkat çeken Günay, Kütahya’da insanların hala bu ağaçların gölgesinde serinleyebileceğine vurgu yaptı.
Meclis üyeliği de yapan Mustafa Kalyon’a da değinen Günay, Güral şirketler grubunun rahmetli babaları Ali Güral’ın bugünün Gürallar gruplarının altyapısını hazırlayan bir insan olduğunu belirtti.
Kütahya’dan milletvekili seçilen Adnan Menderes’i listesinin en başına yazan Köşe Yazarı Yusuf Koç, onun döneminde Kütahya’da Azot Sanayi, Şeker Fabrikası, Garp Linyit İşletmesi gibi çok fazla hizmet yapıldığını ifade etti. Köylüyü milletin efendisi yapan Menderes’in Kütahya’da tutuklandığını hatırlatan Koç, Kütahya’nın bu acıyı hale kalbinde hissettiğine de değindi.
‘BİNLERCE İNSANA EKMEK KAPISI SAĞLIYORLAR’
Kamu yatırımlarının Kütahya’yı tembelleştirdiği sırada Gürallar’ın özel sektör yatırımlarıyla Gürallar devreye girdiğini ifade eden Koç, “Bugün binlerce insan bu fabrikalarda çalışıyor, ekmek yiyor. Kütahya için büyük bir değer. Devlet yatırımlarından özel sektöre geçişte öncü rol oynamış ailedir” dedi.
Türkiye’de maden ve kömür üzerine çok donanımlı bir insan diye tanımladığı Eski Milletvekili Ahmet Derin’in hiçbir milletvekili Ankara’da Kütahyalılar için misafirhane açmazken, Ankara’da misafirhanesini açtığını dile getiren Koç, “Kütahya’dan gelen insanlar derdinde, sorununda Ahmet Derin’e gelir ve o misafirhanede ağırlanırdı” dedi. Koç, Derin’in sadece Kütahya’da değil Türkiye’nin her yerinde saygıyla ve övgüyle anıldığını da belirtti.
FATMA SÜMER
ŞEYMA DÖNMEZ DEMİRDAŞ
